Z Przybylskim podróż donikąd

Od dawna nosiłem się z tekstem o malarstwie Igora Przybylskiego - no i nadarza się okazja. Wystawa w Zderzaku (Polski błękit) i recenzja Marcina Krasnego w Kulturze (Dziennik z dnia 3 listopada, strona 91). Dwa oszołamiające wydarzenia - artystyczne i dziennikarskie. Ale po kolei.

Nigdy nie rozumiałem twórczości Przybylskiego - to znaczy rozumiałem ją aż nadto, za to nie mogłem pojąć, dlaczego lokuje się ją w głównym nurcie polskiej sztuki współczesnej. Zacznijmy od konstruktu intelektualnego - opiera się on grubsza na tym, że świat kolei i dworców jest dla Igora Przybylskiego magiczny. Przyczynek do twórczości zaiste imponujący - jedni lubią zachody słońca, inni kochają niezwykły czar uliczek w małych miasteczkach - a Igor Przybylski wzdycha do dworców i ciuchci. A krytyk? Krytyk podąża tropem wyznaczonym przez artystę. Cały urok jego malarstwa polega na tym, że jest ono absolutnie bezpretensjonalne - pisze Krasny. Otóż malarstwo Przybylskiego jest pretensjonalne bezgranicznie - ma pretensje do bycia sztuką, podczas gdy powinno być tylko skrywanym skrzętnie fikuśnym hobby.

Niektórzy starają się szukać czegoś niezwykłego, choćby na Wyspach Kanaryjskich, a nie dostrzegają, co ciekawego znajduje się obok nich. Nie - to nie scenariusz do Klanu, tylko mowa artysty o dziele jego. Każdy ma swoją pasję, jeden zbiera motyle, inny woli spotkania przy alkoholu, a ja lubię wypady na dworzec, podróże pociągami i starymi, rozpadającymi się autobusami - kontynuuje ckliwe bajanie Przybylski, a mnie ogarnia wzruszenie nad kruchością świata tego.

Metafizyka i złote myśli na poziomie Paulo Coelho i Williama Whartona urastają do rozmiaru duchowej głębi i skomplikowanego namysłu nad uciekającym po zardzewiałych szynach modernizmem (Jego obrazy przypominają konstruktywistyczne kompozycje oparte na precyzyjnych matematycznych wyliczeniach, przywołują zachwyt techniką i inżynierią rodem z pierwszej awangardy). Naprawdę gratuluję Marcinowi Krasnemu, że potrafił wypełnić ćwierć strony tak doskonale bezproduktywnym, jałowym tekstem - godna podziwu ekwilibrystyka. Dodałbym do antenatów Przybylskiego artystów antyku i renesansu - toż to ta sama proporcja i matematyczna doskonałość. Ileż razy można powtarzać frazes, że wszelkie modzelarstwo (rozliczni epigoni Modzelewskiego) to malarstwo ezoteryczne, sprowadzone do form czystych, podstawowych podziałów, kształtów nieomal abstrakcyjnych - właściwie metamalarstwo.

Zatem ciuchcie. Równie dobrze mogłyby być i statki parowe (te to mają urok), wozy drabiniaste, nadmorskie promenady, stare zamki, i ekstra magiczne volkswageny garbusy. Och, wszystko ma swoją czarodziejską historię! Zależność między indywidualnością a masowością stanowi trzon moich artystycznych rozważań - twierdzi Przybylski. Tylko co z tego trzonu wynika? Ano nie wynika nic - poza coraz to kolejnymi, archaicznymi obrazkami wtórnymi nie tyle w stosunku do prac Jarosława Modzelewskiego, co do prac studentów z Jarosława Modzelewskiego pracowni, w której Przybylski jest asystentem. To jest dopiero czarodziejstwo jakieś, że identyczne z twórczością znanego malarza malarstwo uchodzi za intrygujące. Marcin Krasny, poważny krytyk piszący w poważnych tytułach: Jego prace są niezwykle wysmakowane, niekiedy graniczą z abstrakcją, choć zawsze po dłuższym wpatrywaniu się można na nich dostrzec fragment zwyczajnej rzeczywistości. A konkretnie po jak długim? 15 minut? Godzinka? Dwie? I jaki fragment zwyczajnej rzeczywistości? Znaczny? Czy rąbek jeno? No i zwyczajna rzeczywistość - cóż to za twór? Za oknami jest rzeczywistość nadzwyczajna?

Co będzie następne? Drezyny, podkłady kolejowe, wagon restauracyjny Wars? Czy one również są niesamowite? Ależ tam też kryje się duch naszych czasów, owo zderzenie minionego z obecnym. Po Warsie przechadza się znudzony kelner i nic to, że patrzy spode łba - na pewno ma w zanadrzu magiczne historie. Nic, tylko usiąść i posłuchać, spoglądając na przesuwający się za oknami obraz. Tylko co to ma do - przepraszam za wyrażenie - sztuki? Obsesje, choćby i urocze, nie gwarantują niestety artystycznej jakości. Nie dajmy się nabrać, że całkowicie wyświechtane, niedzisiejsze, wyeksploatowane do cna malarstwo Przybylskiego to jakby utrwalony na kliszy przemijający czas. Dlaczego Przybylski zachwyca, skoro nie zachwyca? Ponieważ krytycy posnęli ululani terkotem toczącego się pociągu i nikt nie śmiał przerwać ich drzemki. Bez obaw, nie powariowaliście. Modzelarstwo Igora Przybylskiego naprawdę nie zachwyca - nudzi raczej.

Na fotografii Chojnice, akryl na płótnie, 40 x 60 cm, 2006.