Dzika po studiach

Monika Waraxa jest wszechstronna. Nie tylko maluje, ale także tu i ówdzie ciętym piórkiem sadzi, że sztuka zabrnęła dziś w niebezpieczny rejon zbytniego przeintelektualizowania i stała się pustą lanserką. Niczym Kuspit narzeka, że postmodernizmu nie zrozumie tak zwany człowiek z ulicy, a jeśli sztuka jest niezrozumiała, to jest zła: Niestety polscy artyści są zwykle zabawni tylko na party. A w sztuce drętwa powaga, zimna kalkulacja. Prawie każdy twórca jest przejęty sobą, swoją sztuką i misją społeczną, albo lansowaniem swojego wizerunku artystycznego. Czy: Nasz kraj, oprócz telefonów stacjonarnych, jest zmonopolizowany również w dziedzinie sztuki. Wybór jest ograniczony, do kilku artystów, którzy jak ekipa kina objazdowego obskakują pomniejsze i większe imprezy artystyczne, również za granicą, bo to kuratorzy kierują zdolnych artystów tam gdzie trzeba. I jeszcze: Bohema artystyczna i lobby kuratorskie jak na razie nie zwracają uwagi na to, że odbiorca chodzi z kąta w kąt znużony.

Waraxa uważa bowiem, że sztuka to szczerość i przekaz prosto z serducha - i tu ma rację, jednak zbyt jest wykształcona i z kulturą obyta, by udawać naturszczyka. Więc jest propozycja Waraxy szczerością udawaną, szczerością wykoncypowaną, szczerością, która żeby być szczerą, sięgać musi po prawdziwe szablony kojarzące się z brudnym (30 lat temu) punkiem. Więc Waraxa podchodzi do sztalug i w emocjonalnym zrywie psika sprejami, odciska szablony i pędzlem za 3 złote (takim nieprofesjonalnym, prawdziwym) stawia bezsensowne hasełka.

I myśli Waraxa, że oto na płótnie wylądował wulkan szczerości, gdyż z rozmysłem (no pewnie!) użyła chropowatych i szaroburych jak beton o zmierzchu estetyk. Niestety - i to jest najsmutniejsze, i to jest sedno - produkty Waraxy mają siłę rażenia równą wzorkom koszulek z H&M. Reprodukowane dzieła Waraxy śmiało mogłyby zawisnąć w Ikei, gdyby tylko Ikea zapragnęła trafić do podtatusiałych japiszonów z punkowymi resentymentami. Produkty malarskie Waraxy są tak szczere, jak szczerą jest dwunastoletnia siostra mojego kolegi, która uwielbia punkowe boys bandy. Jeśli Waraxa chciała wypruć swoje działania z wszelkiej myśli - pełen sukces. Jednak efektem udawana szczerość i wyświechtana do bólu stylistyka, którą przerabiał co drugi nastolatek z artystycznymi pretensjami. Wymyślona szczerość - oto największe oszustwo Waraxy.

I nie byłoby większego problemu, gdyby Waraxa zamknięta w pracowni opowiadała z przejęciem koleżankom i kolegom, jacy to okropni są ci przeintelektualizowani artyści - oszuści (ależ tak Monika, tak, tak, masz rację!). No więc nie byłoby problemu, gdyby kolejna nieudana artystka zaszyła się w strasznie niezależnej i nonkonformistycznej pracowni w praskiej ruderze. Nie byłoby go, gdyby Waraxa trwała w przekonaniu, że nie gości w szacownych (tfu! szanowanych przez jajogłowych frustratów!) instytucjach, bo jest tak świeża i naturalna, że blask jej obrazów poraziłby ignorantów. Nie byłoby w końcu problemu, gdyby koło czterdziestki Waraxa skonstatowała, że to jednak ona się pomyliła, a świat nadal myśli.

Ale - nad wykwitami Waraxy pochyliła się Agnieszka Kowalska, moja ulubiona recenzentka z Co Jest Grane - i tu już mamy problem (Szczęśliwa 13, Co Jest Grane z 3 listopada 2006, s. 24). Mamy go, bowiem CJG ma niebagatelny nakład kilkudziesięciu tysięcy egzemplarzy, a panią Kowalską nie objęto jeszcze zakazem druku. I napisała Kowalska, cytuję, że szabloniki Waraxy to nie jest malarstwo najłatwiejsze, ale jest szansa, że trafi do sporej grupy młodych ludzi, którzy odnajdą w nim dawno niespotykaną (chyba od czasów początków Grupy Ładnie) świeżość. Pomyłka, błąd logiczny i gruba herezja w jednym tylko zdaniu. Sprostujmy zatem, choć Krytykant ma niepomiernie mniejszą od cotygodniowej pół strony Kowalskiej siłę rażenia. Otóż radosna twórczość Waraxy to estetyka znana z centrów handlowych, a te nie bywają świeże. Nie sądziłem, że dysonans między tym, co widzimy (kopia kopii z kopii), a słyszymy (pompowanie tandety sloganami o szczerości i intensyfikacji doznań) może być tak wielki. Po drugie - to malarstwo ma się do Grupy Ładnie tak, jak Martta Węg do Picassa, a Katarzyna Napiórkowska do Kahnweilera (choć „t” dodane u Martty jest tak samo pretensjonalne, jak „x” u Waraxy). Po trzecie - nie porwą produkty malarskie owych mitycznych młodych, bo młodzi znają to ze znaczków swojego, jeszcze młodszego, rodzeństwa. I wreszcie - to jest malarstwo najłatwiejsze z łatwych. Kowalska - krytyk z brzytwą!

Kowalska leje miód na serce Waraxy (Czasem warto wyjrzeć poza ustalające hierarchie i ścisłe kręgi wtajemniczonych instytucje typu CSW, Zachęta, a nawet Raster czy Fundacja Galerii Foksal), jednak powinna wiedzieć, że to niedźwiedzia przysługa. Te szabloniki naprawdę nie zawojują świata, co najwyżej zawisną nad łóżkiem znudzonego pejzażami mieszczucha. I w ten oto sposób Waraxa zbliży się do ludu pracującego. Kiedy chce się amputować sztuce myśl, a nie jest się Celnikiem, łatwo przy okazji ciachnąć samą sztukę - oto pierwsze prawo Waraxy.

Post Scriptum. Ostatnio konfekcji Waraxy wszędzie pełno. Proszę uważać, by nie wdepnąć.

Na ilustracji fragment jednego z dzieł Waraxy.