Ponury żart | Fluid

Zastanawiałem się czy warto w tym miejscu pisać o malarskich dyplomach warszawskiej ASP. Po pierwsze - bo skończyły się pod koniec października. I po drugie - bo dyplomy to niekończący się serial o kiepskiej sztuce - kolejne odcinki są nieomal identyczne. Jeśli więc ktoś ma słabe nerwy i dawno już stracił wiarę w młodych adeptów malarskiego fachu - proszę nie tracić czasu. Jeśli jednak tegoroczne dyplomy widział, to może zechce porównać doznania. Felieton ukazał się w listopadowym Fluidzie jakieś dwa tygodnie temu - był zatem pisany wcześniej, niż Przybylskiego podróż do nikąd (to w razie oskarżeń o pisanie tekstów na zamówienie mafii z pracowni prof. Tarasewicza). Zapraszam do lektury i dyskusji (jeśli jest o czym).

Jak powiedział mój kolega - to już nawet nie jest śmieszne. Człowiek chciałby dzieła świeżo upieczonych magistrów sztuki zrecenzować w miarę serio i dostojnie - choćby z racji powagi sytuacji (koniec studiów!) - a na usta cisną się tylko słowa niecenzuralne. I jakoś głupio się robi, bo w tym wypadku widz (załóżmy, że choć trochę obeznany w zawiłościach sztuki współczesnej) czuje się, jakby ktoś z niego kpił, obserwując z ukrycia reakcje.

Ale po kolei. Chodzi o dyplomy studentów Wydziału Malarstwa warszawskiej ASP. Dwadzieścia dwie osoby, cztery wystawy, dwie zbiorowe (Galeria Studio i Wydział Malarstwa) oraz dwie indywidualne (Galeria wizyTUjąca i Galeria XXI). Zacznijmy od zbiorowych (proszę wybaczyć, ale potraktuję je jako jedność). To na ich przykładzie najlepiej widać, że coś dziwnego stało się ze studentami malarstwa. Być może nastąpiło swego rodzaju przesilenie. Presja, wielkie sukcesy kolegów i koleżanek po fachu, krystalizacja instytucjonalnego mainstreamu, którego chciałoby się dostąpić, a na horyzoncie dolary i euro - to wszystko może spowodować niezły stres. A może chodzi o pokoleniowy klincz - roczniki ’70 z powodzeniem skonsumowały pierwszy malarski boom, a prawdziwie od nich odrębne późne roczniki ’80 jeszcze nie malują albo dopiero co zdały na Akademię. Między nimi lokują się zagubieni artyści, którzy kręcą się w kółko, jak mysz w kołowrotku.

To wszystko być może - a może i nie - co nie zmienia faktu, że poziom tegorocznych obrazów powoduje wstrząs estetyczny i dysonans poznawczy w jednym. No bo jeszcze niedawno dyplomy były zwieńczeniem studenckiej drogi twórczej - w miarę możliwości zamkniętym konstruktem, spójną wypowiedzią (nie wdając się w oceny). W tym roku mam wrażenie, że oglądam prace drugiego, trzeciego, a może i - dlaczego nie - piątego roku. Prace zwykłe, trywialne, pracowniane - lepsze zdarzają się na wystawach końcoworocznych. Niezmiennie cieszą kalkomanie Gierowskiego i Nachta - Samborskiego - to jest jednak w pewnym sensie romantyczne, że ktoś trawi pięć lat na takie rzeczy. Kolejne dziecię Nachta sprokurowało najlepszy moim zdaniem w tym roku tytuł pracy teoretycznej: W kręgu własnych przestrzeni. Dziennik malarski. Jak zwykle łatwo poznać studentów Jarosława Modzelewskiego - to tzw. hopperki i modzelki. Tu wszystko wiadomo, choć dziwi, że profesor, który musi przecież dostrzegać niezmienne od lat skłonności własnych studentów - nic z tym nie robi.

I jeszcze dwa indywidua. Justyna Kabala prezentuje w Galerii XXI coś niesamowitego - obrazy z przyklejonymi włosami. Płótna zdobią pukle blond i kruczoczarne, jednak nie na głowach namalowanych person, ale ot tak, gdzie popadnie. Stylistycznie mamy tu do czynienia z kanonem, tzw. płaszczyznówką od dekady robiącą na akademiach za nowoczesność. Płaskie tło i postaci cieniowane ostrymi, gładziutkimi połaciami kolorów. W przeciwieństwie do ezoterycznych, subtelnych modzelków, płaszczyznówki są ostre i jaskrawe - coś w rodzaju kiczów Macieja Kozłowskiego - tego, który wygrał onegdaj Obraz Roku.

Katya Shadkovska (Galeria wizyTUjąca) dla odmiany porusza się w innych, niż pozostali dyplomanci rejestrach. Mamy tu miks kontrolowanego (a więc sztucznego) kiczu i niby jarmarcznej krzykliwości, trochę cytatów z kultury wysokiej, niskiej i undergroundowej (kolejne całkowicie nieuzasadnione, fajne trawestacje znanych dzieł). Niby luz i swoboda, ale podobnych estetyk spotkamy na pęczki w rozmaitych independent pismach, reklamach i na wystawach - choć fakt, że w Polsce raczej rzadko. Efekt mizerny mimo, że stoi na innej półce, niż standardowa akademicka tandeta. Miało być inaczej - i jest. Tylko co z tego? Aha, zapomniałbym - Katya Shadkovska rozczuliła mnie wywieszając kartkę w wydrukowanymi cenami obrazów. Średnio 5 000 za sztukę. Euro. Nie ma to jak dobre samopoczucie.

Jest coś osobliwego w tegorocznych dyplomach - jakieś niechlujstwo, niedbalstwo w przemalowywaniu wyświechtanych, oklepanych estetyk. Coś jakby brak wiary. Obrazy zlewają się w gęstą masę nic nie znaczących wizerunków. Nie widać, by studenci mieli jakikolwiek powód do chwycenia za pędzel - ot, zdałem to i pomaluję te pięć lat. Tak - przymus to słowo najlepiej oddające charakter (i jakość) tegorocznych dyplomów na Wydziale Malarstwa warszawskiej ASP.

Na ilustracji okładka listopadowego Fluidu.