Nasi najlepsi

Ósma odsłona Konkursu im. Eugeniusza Gepperta będzie ostatecznie tematem nowego „wydarzenia” na obiegu.pl, w związku z czym trzeba poczekać aż spłyną wszystkie teksty. Niniejszy wpis uznajmy więc za pierwszą odsłonę dyptyku. Proponuję bowiem pochylić się nad problemem, który nie zmieścił się w mojej i tak przydługiej recenzji, a który wydaje być się niezwykle interesujący.

Najnowsza edycja „Gepperta” jest inna, niż poprzednie: artystów nominowali zaproszeni kuratorzy (solo, duety bądź tercety), a następnie jury złożone już z innych osób dokonywało wyboru. I chodzi właśnie o metodę nominowania artystów przez kuratorów. Być może odkrywam tu Amerykę, ale rządzi nią (metodą...) bardzo interesująca prawidłowość. Pozwolę sobie na małą statystykę:

Sarmen Beglarian/ Warszawa nominował 3 artystów z ASP Warszawa.
Przemysław Jędrowski/ Poznań nominował 2 artystów z ASP Poznań i jednego z ISP UMCS Lublin.
Jarosław Lubiak/ Łódź nominował 3 artystów z ASP Łódź.
Pawilon Stabilnej Formy/ Lublin nominował 2 artystów z UMCS Lublin.
Adriana Prodeus i Katarzyna Roj/ Wrocław nominowały 2 artystów z ASP Wrocław i jednego z ASP Warszawa.
Ewa Malgorzata Tatar i Dominik Kuryłek/ Kraków nominowali 2 artystów z ASP Kraków i jednego z ASP Poznań.
Kamila Wielebska/ jak stoi w katalogu, „mieszka w lesie nad morzem”, więc wnioskuję, że chodzi o Wybrzeże, nominowała 2 artystów z ASP Gdańsk i jednego z ASP Kraków.
Monika Weychert Waluszko/ Toruń nominowała po jednym artyście z UMK Toruń i ASP Warszawa oraz jeden kolektyw (vlep[v]net).

Odpowiednio: 3/3, 2/3, 3/3, 2/2, 2/3, 2/3, 2/3 i 1/3 pod względem zbieżności miejsca zamieszkania/ działalności nominującego i nominowanego.

Podobna zależność rządziła ankietą „Arteonu” zatytułowaną „Kto po Sasnalu?” (numer 3/2007). Chodziło w niej dokładnie o to, co wyraża tytuł. Wskazania:

Jan Gryka/ UMCS Lublin wskazał Michała Stachyrę, absolwenta UMCS w Lublinie.
Paweł Jarodzki/ Wrocław wskazał Mariusza Warasa, absolwenta ASP Gdańsk.
Wojciech Kozłowski/ BWA Zielona Góra wskazał Przemysława Mateckiego, absolwenta Wydziału Artystycznego Uniwersytetu Zielonogórskiego.
Exgirls/ Kraków wskazały Pawła Książka, absolwenta ASP Kraków
Agata Smalcerz/ BWA Bielsko - Biała wskazała Karolinę Zdunek, warszawiankę, choć laureatkę Bielskiej Jesieni (BWA Bielsko - Biała).
Adam Mazur/ Warszawa wskazał ośmiu artystów z całej Polski, w tym dwóch z Warszawy (Bogacka i Rogalski).

Odpowiednio: 1/1, 0/1, 1/1, 1/1, 1/1, 2/8 pod względem zbieżności miejsca zamieszkania/ działalności nominującego i nominowanego.

Nie wyciągając pochopnych wniosków, zastanówmy się, o czym może to świadczyć. Widzę tu przynajmniej kilka możliwości:

1.Lenistwo intelektualne.
2.Lenistwo fizyczne (wyjazd z miejsca zamieszkania).
3.Rutyna.
4.Natłok pracy, brak czasu na rekonesans, a w konsekwencji zadawalanie się „tym, co jest”.
5.Chęć wspierania swojego lokalnego środowiska.
6.Tak zwane „względy koleżeńskie”.
7.Szczere przekonanie, że najlepszy młody artysta pochodzi właśnie z mojego miasta.
8.Powyższe statystyki to przypadek.

Wydaje mi się, że możemy odrzucić punkty 1, 2 i 3 jako zbyt - odpowiednio - ponure, absurdalne i znów ponure (zresztą, tu i tak nie pomożemy). Natomiast pozostałym warto przyjrzeć się z bliska.

4.To powód bardzo prawdopodobny, a spowodowany prozą życia, czyli tym, o czym pisała Magdalena Ujma w tekście „Godziwa zapłata”. Zbyt małe zarobki równa się praca na wielu frontach, imanie się projektów słabszych, permanentny brak czasu i tak dalej... Zamiast godziwej zapłaty mamy rozmienianie się na drobne.

5.Tu już problem jest bardziej złożony, zakłada bowiem prymat miejsca działania nad jakością prac danego artysty. Względy nominującego można tu zatem określić jako cyniczne (brzydko), pragmatyczne (ładnie) albo pozytywistyczne (pięknie). W każdym razie nie liczy się jakość realizacji danego artysty „na dziś” i w kontekście prac artystów z innych ośrodków, lecz jego hipotetyczne i wcale niekonieczne osiągi w przyszłości. Retoryka jaką tu spotkamy może brzmieć z kolei tak: „Ależ liczą się przede wszystkim wspólnoty lokalne, trzeba działać na rzecz małych ojczyzn, centrala i tak sobie poradzi”. Tu podkreślmy brak logiki. Wspólnoty lokalne niekoniecznie trzeba wspierać kosztem czegoś (ogólnego kształtu i jakości sztuki) lub kogoś (artystów lepszych, ale niestety z innej wspólnoty). Wydawać by się mogło, że jeżeli sztuka posiada charakter ponadnarodowy, to tym bardziej ponadmiastowy.

Wróćmy zatem do innego wytłumaczenia, a mianowicie owego brzydkiego słowa „cynizm”. Może bowiem liczy się tylko „ruch w (lokalnym) interesie”, a kogo się nominuje, to mniejsza? Ważne, by być w grze. Miało jednak nie być odpowiedzi ponurych - więc o tej wersji zapominamy.

6.Jak wyżej: w którym bowiem momencie koleżeństwo rozdwaja się na dwie ścieżki, z czego jedna nazywa się „pragmatyzm”? Kiedy pojawia się reguła „dwóch pieczeni na jednym ogniu”? Tego tu rzecz jasna nie rozstrzygniemy, nic nie stoi jednak na przeszkodzie, by nominujący sobie ten dylemat przemyśleli.

7.Najbardziej chcemy wierzyć w dziewicze myśli nieskalane kalkulacją, to jasne. Załóżmy jednak nieprawdopodobną sytuację, że nie zawsze tak jest. Czy więc ten punkt ma w ogóle rację bytu? Ma, ale jednorazowo. Jeśli powtarza się w kolejnych działaniach, już nie - i wracamy do rozważania punktów pozostałych.

8.Hahaha.

Możliwe są też miksy, z czego najbardziej prawdopodobne wydają mi się takie:

2 - 5
2 - 6
1 - 7
3 - 5
4 - 5

Zapewne w umyśle nominującego punkt nr. 2 nie ma związku z 5 i 6, ale można niewątpliwie postawić tezę, że jest wręcz odwrotnie: wbrew jego przekonaniu punkty 5 i 6 wynikają właśnie z numeru 2. Związek 1 - 7 dobrodusznie odrzucamy, a z 3 - 5 czynimy podobnie, bo ciągle wierzymy w czyste intencje. Pozostaje 4 - 5, co jest smutne, bo mieszają się tu dobre chęci i podcinanie skrzydeł: frustrujące połączenie.

Logicznie rzecz biorąc, nominacja kogoś tylko ze względu na miejsce zamieszkania/ pole działania jest więc absurdem. Bo czy naprawdę krakowscy kuratorzy za najlepszych malarzy uważają tych z Krakowa, wrocławscy z Wrocławia, poznańscy z Poznania, warszawscy z Warszawy, łódzcy z Łodzi...? Strategicznie natomiast - o, to już co innego... Czy jednak robione przez kuratorów wystawy komponowane są podług miast, a nie jakości? No właśnie. Dlaczego więc rzecz ma się inaczej w wypadku konkursów i ankiet? Wracamy do punktu 5, a do podpunktu „cynizm” dopisujemy „względnie niewielka utrata prestiżu (co tam kogo obchodzi jakiś konkurs), a inwestycja niezła”...

Pamiętajmy jednak, że są też przykłady odstępstw od tej reguły - a więc da się inaczej i nikt na tym nie cierpi. I już na koniec podkreślmy, że na tym wszystkim najgorzej wychodzi artysta (podobnie jak na nieudolnej krytyce wybrukowanej dobrymi chęciami). Jeśli bowiem - załóżmy - ową zależność ktoś zauważy i publicznie podda w wątpliwość, to artysta gotów pomyśleć, że nie został wybrany tylko i wyłącznie ze względu na unikalną jakość swoich prac.. Więc lepiej mu tych potencjalnych frustracji oszczędzić.

A jeśli ktoś zastanawia się, dlaczego w ankiecie „Arteonu” padły tak, nazwijmy je, zaskakujące wskazania, zaś finaliści „Gepperta” prezentują poziom tak, powiedzmy, daleki od ideału (tu już wyprzedzam fakty) - to może pomyłek nie należy szukać tylko po stronie nominowanych, ale także nominujących?